Jüri
Jüri
Dünyanın gözü ABD’de görülen davada. “Zarrab davası” olarak New York Güney Bölge Federal Mahkemesi’nde başlayan süreç, Reza Zarrab’ın savcılık ile anlaşmasından sonra “Mehmet Hakan Atilla” ve “Halkbank” davasına dönüşmüştü. Asıl konusu İran ambargosunun delinip delinmediği olan bu dava bana "Jüri" adında 2003 yapımı bir filmi anımsattı. Filmin kadrosu müthiş. Bir cinayet davası gibi başlayan sonunda ABD silah endüstrisini etkileyen filmde; Rachel Weisz, John Cusack, Dustin Hoffman, Gene Hackman ve Cliff Curtis gibi isimler yer alıyor. Film, ABD adaletini ve çok güvenilir gibi gözüken jüri sisteminin açıklarını bize gösterirken anlatılan olaylarda telaffuz edilen milyon dolarların gizliden gizliye işleyen sistemin çarkının ne kadar da büyük olduğunu anlatmak için yeterli oluyor. Aynı Reza Zarrab'ın anlattıklarında olduğu gibi...
***
ABD'deki gardiyanlara bile rüşvet vermeye çalışan bir adamın mahkemede söyledikleri ne kadar doğru, ne kadar yalan bilinmez ama anlatılanlar Hollywood filmlerini aratmayacak nitelikte. Öyle ki Zarrab'ı dinleyen 12 kişilik jüri, tuvalet için verilen araya bile çıkamamayı tercih edip merakla aktarılanları dinliyor. İran petrolüyle altını takas etmekten kara para aklamaya, dağıtıldığı belirtilen dudak uçuklatan rüşvet rakamlarından sahte belge düzenlemeye kadar pek çok şey ana konunun etrafında dönüp duruyor... Geçim derdine düşen yurdum insanı için anlatılanları kavramak güç ama yine de olup biteni bizlerde jüri gibi anlamaya çalışıyoruz.
Bu dava için duruşma jürisine bakalım... ‘Jury’ kelimesi, Fransızca ‘yeminli’ anlamına gelen juré sözcüğünden geliyor. Uygulamanın MÖ 5. yüzyıla kadar giden bir tarihi var.
Duruşmalar için jüriler, ABD vatandaşlarının seçmen ya da sürücü ehliyeti numaralarına göre belirleniyor. Sırası gelen ABD vatandaşı, jüri olmak için mahkemeye davet ediliyor. Böylece her duruşma için, görev yapacak jüri sayısından daha fazla kişiyi içeren bir “jüri havuzu” oluşturuluyor.
Bu jüri havuzuna dahil olan ABD vatandaşları, “iş ya da özel hayat” gerekçesiyle bu görevi erteleyebiliyor. Ancak jüri görevi ertelenen ABD vatandaşı, otomatik olarak bir sonraki duruşmanın jüri havuzuna kaydırılıyor. Bazı eyaletlerde, bir kaç kez çeşitli gerekçelerle jüri görevini erteleyen ABD vatandaşları için “zorla getirilme” kararı bile alınabiliyor. Jüriler için istenilen en önemli vasıf ABD'ye bağlılık... Bağlılıklarını, seçildiklerinde ettikleri yeminle perçinliyorlar...
***
Jüri seçiminde, davaya bakan 'Hakim’in yanı sıra, savcılık ve savunma da hazır bulunuyor. Üzerinde önceden anlaşılan sorular jüri havuzunda yer alan kişilere soruluyor. Verilen yanıtlar çerçevesinde, savcılık ya da savunmanın belirli sayıda jüri üyesinin o duruşmada görev almasına itiraz hakkı bulunuyor. Savunmanın 10 jüri üyesine, savcılığın ise 6 jüri üyesine itiraz etme hakkı var. Filmde görüyoruz ki davalarda jüri seçimi çok önemli.
Tanık olarak Reza Zarrab'ın dinlendiği davada jüri üyeleri, sıradan bir trafik suçu için orada olmadıklarını biraz geç anlamışlar. Bunu, ikinci duruşmaya ve sonrakilere gelirken kıyafetlerine daha özen göstermelerinden anlıyoruz.
ABD'deki ceza davalarında, sanığın suçlu olup olmadığına, mahkemede hazır bulunan jüri karar veriyor. Hakim ise, jürinin "suçlu" kararı vermesi halinde, sanığın alacağı cezanın niteliğini ve "ne kadar" olacağını belirliyor.
***
Dava bize çok uzak bir ülkede yapılsa da aynı zamanda vicdanlara sesleniyor. Savcı ve savunma makamı aslında sadece jüriyi ikna etmiyor... Davayı takip edenler de ikna olmak istiyor. Dava herkese açık. Bilinmeli ki suç çarkının büyüklüğü çok önemli değil, sen de dişlilerden biriysen eninde sonunda jüri önüne çıkabilirsin. Diyelim ki çıktın ve tüm jüriyi kandırdın. Kişi kendini nasıl kandırabilir? Unutmamalı ki jüri bazen bir başkası bazen de vicdanın olabilir. Jüri filmi, bir başkasının hakkını yiyen ya da zarar görmesine neden olanların eninde sonunda ceza alacağının altını çiziyor. Peki sizce gerçek hayatta da bu böyle oluyor mu? Bunu hep birlikte göreceğiz... Gerçekleri en doğru şekilde yazan zamanın kendisidir.
Yorumlar - Yorum Yaz
