Paylaşılamayan Büyük İskender

Makedonya ile Yunanistan arasında adeta bir İskerder Savaşları yaşanıyor. Her iki taraf da Büyük İskender'in kendi ulusal kahramanları olduğunu savunuyor. Öyle ki, Makedonlar ülkedeki işsizlik yüzde 30'lara vurmuşken, 200 milyon euro mal olan meydana 22 metrelik İskender heykeli dikmiş

BAZEN yolu güzel kılan yol üstündekiler değil de, size eşlik edenler olur. Çok keyifli bir gazeteci topluluğu ile geçiyoruz Rumeli'deki kentlerin, kasabaların, köylerin arasından. Yüzler ve gönüller içinden... Şanslıyız. İyi bir ekip olmamızın yanında, gezdiğimiz topraklar misavirperverlikte cömert, sunduğu renkler ve doğası açısından zengin...
Kosova'yı aşıp Makedonya'yanın başkenti Üsküp'e geçerken ekipte muhabbet de giderek koyulaşıyor, dallanıp budaklanıyor... Posta gazetesinden Rahmi Hatipoğlu (hem tatlı hem huysuz ihtiyarımız), Milliyet'ten Uğur İşven (sözcümüz), Hürriyet'ten Adnan Kaya (temkinlimiz), Yeni Asır'dan Kadir Sıvacı (maceraperestimiz) ve Zaman'dan Aykut Sayar (en sportmenimiz) grubun gazeteci bölümü.

ETKİLEYİCİ MEYDAN

Karadeniz'e benzeyen bir coğrafyanın ortasından süzülüp Üsküp'e vardığımızda hava kararıyor.
Kosava'dan sonra nasıl bir ülke ve kent ile karşılaşacağımızı merak ediyoruz. Uzakta ışıkları beliren kent; modern mimarisi, geniş sokakları, uzayıp giden bulvarı ile her adımda bizi biraz daha kendine çekiyor. Beklentimizin üstünde buluyoruz kenti. Otelimize yerleşip soluğu şehir sokaklarında alıyoruz. Arada komünizm döneminden kalma dev beton bloklara benzeyen yapılar olsa da mimari etkileyici.
Özellikle AB'den alınan 200 milyon euro harcanarak oluşturulan Makedonya Meydanı bizi büyülüyor. 22 metre yüksekliğindeki Büyük İskender heykeli, su ve ışık gösterisiyle yabancı konukların gözdesi. (Yunanistan, Büyük İskender'in Helen kökenli olduğunu gerekçe göstererek Makedonya'nın yaptığını Yunan tarihini çalmak olduğunu iddia ederek bu konuda Makedonya'yı uyarmış. Bu nedenle heykelin resmi adı Büyük İskender değil de "Atlı Savaşçı"ymış.)
Yunan mimarisine benzeyen sütunlu beyaz binalar, büyük heykeller, bayraklar ve dev ekran, geniş meydanın dikkat çeken en önemli özellikleri.
Makedon kahramanlardan, alışveriş yapan kadınlara, boyacı çocuklardan davul zurna eşliğinde dans eden figürlere kadar çok sayıda insanın heykelini maydanda ve meydana bağlanan sokaklarda görebilirsiniz. Hemen yanından geçen Vardar Nehri de sanki meydanın daha güzelleşmesini sağlamak için oraya konulmuş gibi...

TURİST SAYISI ARTMIŞ

Makedonya Meydanı ile tarihi Türk mahallesi Carsija'yı birleştiren Taşköprü Üsküp'ün simgelerinden biri. Vardar Ovası türküsüne ilham kaynağı olan Vardar Nehri'nin iki yakasını birleştiren 214 metre uzunluğundaki bu köprü, Fatih Sultan Mehmet tarafından 1451-1469 yılları arasında yaptırılmış.
Makedonya, 542 yıl Osmanlı İmparatorluğu hâkimiyeti altında kaldığından, birçok yapı Türk izi taşıyor. Hükümetin, şehri daha turistik bir hale getirmek için "Üsküp 2014" adında bir projesi var.     Ayrıca 1963 yılındaki büyük depremde yıkılmadan önce, şehrin simgesi olan birçok neo-klasik binayı da yeniden inşa ediyor.
Duyduğumuza göre bu yöntemle turist çekmekte başarılı olmuşlar. Kente gelen turist sayısında geçtiğimiz yıla oranla yüzde 20 civarında artış yaşanmış. Ancak halk meydana bu kadar para harcanmasına tepkili. Nedeni ülkede yüzde 30'ları geçen işsizlik. Bu parayla fabrikalar kurulabileceğini ve çok sayıda insanın burada çalışabileceğini söylüyorlar... Üsküp'te fakirliğin izlerini görmeniz güç. Özellikle Kosova'da olduğu gibi, kadınlar kendilerine çok iyi bakıyor ve çok iyi giyiniyorlar. Kafeler ve barlar geç saatlere kadar dolu.     

İLGİNÇ İSİM SORUNU

Türkiye'de birçok insan bilmiyor, ancak Yunanistan'la Makedonya arasında, ülkenin ismiyle ilgili de bir sıkıntı var. Malum "Makedonya", Bulgaristan ve Yunanistan topraklarını da kapsayan coğrafi alanın ve aynı zamanda Yunanistan'da, Selanik'in de dahil olduğu bölgenin resmi adı. Bu yüzden Yunanistan, "Makedonya" ve "Makedon" kelimeleriyle olan tarihi bağlarını ve 1991'de bağımsızlığını kazanan bu küçük ülkenin kendi topraklarına göz koyabileceğini gerekçe gösterip Makedonya Cumhuriyeti adına karşı çıkıyor.
Bu sebeple 1993 yılından beri Makedonya, BM ve birçok ülke tarafından resmi olarak "Eski Yugoslav Cumhuriyeti Makedonya" adıyla tanınıyor. Ayrıca Yunanlılar, Büyük İskender'in de kendi vatandaşları olduğunu savunuyor. Makedonlar ise bu duruma karşı çıkarken Yunanistan'ın inadına tüm meydanlarına Büyük İskender'in heykelini dikip, havalimanından parklarına kadar her yere onun ismini veriyor.

KİRİL ALFABESİ

Bu arada Bulgarca ve Makedonca, Türkçe ve Azerice'den birbirine çok daha yakın iki dil ve her ikisi de Kiril alfabesini kullanıyor. Bu iki ülkenin arasındaki başka bir anlaşmazlık ise, her iki ülkenin de, Yunan alfabesinden esinlenerek Kiril alfabesini oluşturan Kiril ve Metodius kardeşleri sahiplenmeleri ve her yere heykellerini dikmeleri. Halbuki birçok tarihçiye göre bu kardeşler Selanik doğumlu Bizanslı Yunanlılar...
Yunanlılar ve Makedonlar kavga yapmayı sürdürsün ABD'nin Balkanlar'daki en büyük üssünü Üsküp'e kurduğu söyleniyor. Yine ABD'nin en büyük askeri merkezi ise Kosova'da bulunuyor.
Üsküp'ün arka sokakları Türk mahallelerini andırıryor. Zaten buralarda Türkler yoğunlukta. Esnaf Türkçe bilmese bile, hemen çarşıdan bir tanıdığıyla, dil sorununuzu çözüyor.



 

Makedonya'nın
Çeşme'si Ohri

ÜSKÜP'TEN çıkıp adını gölden alan Ohri'ye gidiyoruz.
Ohri, Türkiye'nin Çeşme'si... Hareketli sokakları, gece hayatı ve yaz aylarında cıvıl cıvıl olan plajları var. Ohri, oluşum bakımından Balkanlar'daki en eski ve derin göl. Gölün ekosisteminde sadece o yöreye özgü, dünya çapında öneme sahip 200'den fazla tür var. Gölün önemi 1979 yılında UNESCO tarafından Dünya Kültür Mirası listesine dâhil edilmesi ile daha da artmış. Öyle temiz ve öyle güzel ki rahatlıkla yüzülebiliyor. Kenarına kurulmuş üç şehir var. Bunlardan Ohri ve Struga Makedonya'da, Pogradec Arnavutluk'ta. Bu şehirlerin dışında birçok küçük balıkçı köyü de olmasına karşın, bugün tüm merkezlerde turizmden elde edilen kazanç, balıkçılık gelirlerini geride bırakmış. Gölün çevresindeki nüfus, 43 bini Arnavutluk'ta, 88 bini Makedonya'da olmak üzere 131 bin.
Göl sularının yaklaşık yarısını doğu kıyılarındaki yeraltı kaynaklarından alıyor. Suların yüzde 25'i yağış ve içine akarsulardan. Suların yüzde 20'sinden fazlası 10 kilometre uzaklıkta ve gölün kendi seviyesinden 150 metre daha yüksekteki Prespa Gölü'nden geliyor. Gölle aynı isimdeki Ohri şehrinde Osmanlı döneminden kalma 10 cami, 1 de tekke bulunuyor. Kiliselerin sayısı ise yaklaşık olarak 40. Göl manzarası, bölgeye özgü evleri ve tarihî mimari eserleriyle ünlü bir turistik nokta. Kentte, Osmanlı'dan kalma Safranbolu evlerine benzer mimari yapısına sahip evler bulunuyor.



'Elveda Rumeli'

MANASTIR, Makedonya'nın güneybatısında bir şehir. Daha çok Türkiye'de, 'Elveda Rumeli' dizisinin çekildiği ve Atatürk'ün askeri eğitim aldığı kent olarak biliniyor. Ülkenin ikinci büyük şehri. Manastır, bugün güneybatı Makedonya'nın ekonomi ve sanayi merkezi konumunda. Ülkedeki büyük şirketlerin azımsanmayacak bir kısmı burada. Yunanistan sınırının 14 kilometre kuzeyinde, Dragor Nehri kıyısında kurulu. Kenti gezerken bizi şaşırtan bazı gözlemlerimiz oluyor. Ülke olarak Makedonya ile aramız her ne kadar iyi olsa da, bize ve tarihimize ait eserleri yok etmek için büyük bir çaba içinde olduklarını gördük. İbadete kapatılan camiler, önemsenmeyen ve korunmayan tarihi yapılar bizi üzdü. Bu arada, Balkanlardaki Türk eserlerine sahip çıkan Başbakanlığa bağlı Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı'na (TİKA) da teşekkür etmek gerekli. Sayesinde birçok eserimiz bugün hala Rumeli'de görkemli bir şekilde duruyor.

Ohri Gölü

Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk, Manastır kentindeki Askerî İdadi'nde okudu. Bugün müze olan binanın ismi Manastır Milli Enstütü ve Müzesi olarak geçiyor. Manastır, aynı zamanda Osmanlı döneminde İttihat ve Terakki'nin de en önemli merkezlerinden biri olmuştur.

Gezi notları

- Makedonya, Balkanlar'da bir ülke. Kuzeyde Sırbistan ve Kosova, batıda Arnavutluk, güneyde Yunanistan, doğuda Bulgaristan ile komşu.
- Para birimi denar.
- 600 yıla yakın süre Osmanlı egemenliğinde kalan bölge, 20. yüzyılda Yugoslavya Sosyalist Federatif Cumhuriyeti'nin en güney kısımlarını oluşturmuş.
- 1991 yılında özerk cumhuriyet Makedonya, Yugoslavya Sosyalist Federatif Cumhuriyeti'nın iç savaşlara girdiği dönemde bağımsızlığını ilan etmiş.
- Türkiye, Makedonya Cumhuriyeti'nin bağımsızlık ilanıyla beraber ülkeyi kendi ismi ile tanımıştır. Nitekim bu sebeple Makedonya'yı Eski Yugoslav Cumhuriyeti Makedonya ismiyle (FYROM) tanıyan NATO teşkilatına ait ve içinde Makedonya geçen tüm belgelerde metinde "FYROM" kısaltması geçerken belgenin sonundaki bir dip notta Türkiye'nin ve diğer NATO üyeleri ABD, Arnavutluk, Bulgaristan, Estonya, Hırvatistan, İsveç, İzlanda, Kanada, Litvanya, Macaristan, Norveç, Polonya, Romanya ve Slovakya ile birlikte Makedonya'yı anayasal ismi ile tanıdığı ayrıca belirtilmiş.
- Ülkede yüksekliği 2 bin metreyi geçen 16 dağ bulunmakla birlikte, en büyük göller Arnavutluk, Yunanistan ve Makedonya Cumhuriyeti'nin kesiştiği noktada bulunan Ohri, Prespa ve Doyran Gölü'dür.

Alaca Cami, Makedonya'nın Kalkandelen şehrinde 1438 yapılmış. Tavan ve iç süslemeleri muhteşem. Renkler bugün hala çok canlı.